Selfie it is! Årets norske nyord er for meg engelsk...
Språkrådet har i dag presentert sin nyordsliste. På toppen troner sakte-TV. For meg ser listen litt annerledes ut.
Ole Våge i Språkrådet og NHH-kollega Gisle Andersen har idag lansert sin 10-på-topp liste med norske nyord. På førsteplass finner vi ordet sakte-TV som er betegnelsen gitt til fenoment som NRK har skapt gjennom sine program Hurtigruta minutt for minutt eller Bergensbanen minutt for minutt. Et ord som blå-blå har også vokst fram i løpet av høsten. Felles for begge disse ordene er at de betegner nye fenomen som har vokst fram. Programideen til NRK ser ut til å bre om seg med nye varianter og eksporteres også til andre land. Blå-blå er den nye merkelappen på regjeringen og følger tidligere varianter ut fra et ønske å å gi den sittende regjeringen et kallenavn som gjenspeiler hvilke partier som har makten. Det er ingen grunn til å tro at ordene vil forsvinne med det første. Sånn sett er det gode forslag på nye ord som har blitt dannet i det norske språket.
Selv sitter jeg med en annen liste med nyordsvinnere (det ene har faktisk fått en 4. plass på Språkrådets liste. "Mine" tre ord er:
- selfie
- mooc
- bitcoin
MOOC (massive open online courses), eller åpne nettbaserte kurs, er det store nye innen høyere utdanning. Fenomenet har bredt om seg noe voldsomt verden over, ledet an av blant annet Harvard-MITs edX-kurs. MOOC-utvalget la den 13. desember fram sin rapport hvor de anbefaler en satsing på åpne læringsressurser (OER). Norge er nemlig allerede en sinke i så måte. En av de som har kommet langt når det gjelder MOOC-kurs i Norge er imidlertid Arne Krokan, NTNU, så for å finne ut mer kan jeg anbefale å følge han f.eks via Facebook og Twitter.
Min siste nominasjon er bitcoin som jeg har skrevet om før. Dette mener jeg må være årets finansord!
Sjekker en statistikken via Norsk Aviskorpus skårer alle disse tre uttrykkene relativt høyt, ikke minst bitcoin, og holder seg godt sammenlignet med Språkrådets vinnerord.
Så vil kanskje noen hevde at selfie, mooc og bitcoin ikke er norske nyord, men engelske. Og ja, det er riktig, alle tre er anglisismer. Men jeg tror at disse ordene kommer til å gli inn i det norske språket uten norske avløserord, og dermed altså bli en del av ordforrådet vårt på linje med cheerleader, bachelor og subprime for å ta tre andre uttrykk fra henholdsvis allmenspråket (eller idrettsspråket), høyre utdanning og finans.
Det understreker også trenden vi kan se innen stadig flere fagområder. Nemlig at vi synes engelske uttrykk er stas.
Time will show!
Etter oppmoding på Twitter:
SvarSlettEi kåring bør ha nokre eksplisitte kriterium, og vinnaren bør vere forankra i dei. Om språkleg kreativitet er eit kriterium, er eg usikker på om selfie er ein opplagt vinnar. Ikkje (berre) fordi å kopiere ein vinnar frå ei tilsvarande kåring i eit anna land, er mangel på kreativet, men heller det at sjølve ordet neppe kan vere danna etter kreative orddanningsmønster. I ein engelskspråkleg samanheng er ordet utvilsamt kreativt, og Oxford-juryen gjer godt greie for det: http://blog.oxforddictionaries.com/2013/11/word-of-the-year-2013-winner/. Om ein heller legg vekt på gode språklege kvalitetar ved ordet, ser eg heller ikkje at selfie skulle vere ein vinnar. Nokre engelske ord glir lett inn i det norske formverket, og det gjer det lett å bruke dei, jf. app. Det gjeld vel neppe selfie. Tilhøvet mellom uttale og skriftform er ikkje heilt openbert, og det gjer det ikkje minst vanskeleg i bøyingsparadigmet. Om kriteriet er bruksfrekvens, er biletet noko anna. Eit søk i mediarkivet Retriever gjev ein markant auke i løpet av dei siste månadane, ikkje minst pga. kåringa i England og ei politisk hending. Om ein berre legg vekt på bruken av eit ord som nett har kome inn i språket vårt, kan det hende at selfie er ein kandidat. Det finst sjølvsagt andre kriterium også, men poenget er at desse bør vere så tydelege som mogleg. Omgrepet er nok ikkje ei døgnfluge, og vi vil nok sjå mykje av dette fenomenet i åra som kjem. Spørsmålet er heller kva ord ein nyttar for omgrepet. Eit poeng er er jo at folk har teke bilete av seg sjølv i fleire år og allereie nytta ord for dette. Om ein søkjer i t.d. Instagram og Google, ser ein at egobilete (”egobilde”) og til ei viss grad egoportrett har vore nytta ei god stund. I kjølvatnet etter den engelske kåringa såg ein at fleire kandidatar vart foreslegne, m.a. sjølvbilete, sjølvknips, sjølvskot og ikkje minst sjølvis. Sjølvis er eit godt ord som er danna etter eit kreativt orddanningsmønster, det er kort, det er lett å bruke (les: bøye) og det tilhøyrer eit språkleg register som ikkje ligg så langt unna selfie. Problemet er bruksfrekvensen. Rett no konkurrerar ulike ordformer om dette fenomenet. Det er godt mogleg at anglisismen sigrar, men det gjer ikkje nødvendigvis selfie til ein vinnar av ei slik kåring.
Ole
Heilt einig i at selfie nok ikkje skal vera vinnaren av Språkrådet si kåring. Språkrådet har jo naturleg nok eit fokus på godt norsk språk og selfie kan jo ikkje seiast å vera godt norsk språk. At ordet allereie er kåra av Oxford-juryen gjer det jo lite kreativt, det er klart.
SlettSom fagspråksforskar er nyordsdanningar som reflekterer særtrekk i samfunnet vårt interessante. Eg vil hevde at diskusjonen ein no ser i samfunnet om bruken av selfie ikkje går på det å ta bilete av seg sjølv som ein legg ut generelt, men på bilete som ofte framhevar noko særs positivt, anten det er musklar, flotte pupper, at ein er med ein kjendis eller liknande. Bilete av seg sjølv har folk tatt så lenge ein har kunna vil eg tru (sakte-TV som fenomen er forresten heller ikkje nytt av året…). Det som har endra seg gradvis og som har auka på i det siste er vel kanskje den voldsame sjølvdigginga og fiksinga av bilete i etterkant for å presentera livet sitt som så vellukka som mogleg. Litt i tråd med rosabloggfenomenet. Her kan ein lett tenkje seg at det kjem ein motreaksjon – som ein parallell til gråbloggen som de har på lista dykk, og som eg har diskutert i foredrag tidlegare i år – bilete som viser korleis ein ser ut morgonen etter ei natt på byen eller etter ei vakenatt med ein skrikande unge, eller etter ei knallhard spinningøkt. Kanskje får dette eit eige ord? Eller har fått det allereie, kva veit eg.
Språkdanning kopla til samfunnsendringar er som sagt spennande synes eg. Difor er også MOOC eit av «mine» ord fordi diskusjonen og framveksten av nettbaserte kurs og andre digitale læringsmiddel kan seiast å ha tatt av i år etter ein gradvis auke over fleire år. Akademia ser ut til å stå overfor ein liten revolusjon, og MOOC-toget tøffar fort av garde.
Når det gjeld frekvens står dei tre anglisismane (selfie, MOOC og bitcoin) støtt, òg om ein ser vekk frå kåringa av Oxford Dictionaries.
Eit underliggjande poeng for meg er uansett at mine forslag er anglisismar. Eg meiner det ikkje er tilfeldig. Og det uroar meg litt, som du veit, spesielt når det gjeld fagspråk og utvikling av terminologi. Det var difor fantastisk kjekt å høyre Arne Krokan, kanskje den som har kome lengst når det gjeld MOOC-kurs i Noreg seie at for han er det viktig at kursa blir gjevne på godt norsk. Dette sa han på eit seminar på NHH nyleg, og det var som musikk i mine øyre.
Sjekk forresten ut alliansemerket sakte, på nettsida inviterer dei til sakte opplevingar, sakte-laurdag, kort sakt, å leve livet meir sakte http://www.sakte.no/om-oss. Då passar det godt med sakte-TV!